“De investeringen in onderzoek naar ontstekingsreuma hebben ons veel goeds gebracht. Nu liggen er kansen op het gebied van artrose.” Deze uitspraak doet Professor Hans Bijlsma. Hij is als reumatoloog verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht en pleit voor erkenning van artrose als ernstige en beperkende ziekte en een serieuze aanpak.
“Kraakbeen is prachtig spul”, zegt Bijlsma vol bewondering. “Het is soepel en toch sterk. Het is zo mooi, dat wij het niet zomaar kunnen namaken.” Daar ligt precies het probleem van artrose, een aandoening waarbij het kraakbeen en uiteindelijk ook het bot raakt aangetast. Dit veroorzaakt pijn, beperkingen en vaak ook gewrichtsontstekingen. Klachten die erg lijken op die van ontstekingsreuma. In Nederland hebben 1,2 miljoen mensen te kampen met artrose.
Vaak spreken we van slijtage als we het over artrose hebben. Bijlsma verzet zich tegen deze term. “Slijtage suggereert dat er niets aan te doen is en dat je er maar mee moet leren leven. Dat is niet zo. Er zijn therapieën en behandelingen die de klachten kunnen voorkomen en verminderen.” Voor Bijlsma is het dan ook een doorn in het oog te merken dat sommige patiënten nog steeds van hun huisarts te horen krijgen dat ze niet verder te helpen zijn. “Daarmee wordt de patiënt onrecht aangedaan. Een goede artrosebehandeling vergt meer van de arts en de patiënt dan het slikken van een simpel pilletje, maar er is wel degelijk iets aan te doen.” Bijlsma doelt vooral op twee dingen: het tegengaan van overgewicht en het versterken van spieren. “Mensen die vijf kilo afvallen, hebben daarna een kwart minder klachten. De pijn bij artrose wordt vaak veroorzaakt door bijkomende ontstekingen van het gewrichtskapsel. Hiertegen kun je milde ontstekingsremmers gebruiken.”
Hoewel artrose niet zonder meer slijtage is, speelt leeftijd vaak wel een rol bij het ontstaan ervan. Bijlsma: “Boven de tachtig jaar heeft bijna iedereen een zekere mate van artrose, rond de vijftig jaar zo’n tien procent.” Naast overgewicht en minder goed gebruik van spieren en gewrichten is erfelijkheid een van de factoren die de kans op artrose vergroten. “Vooral bij mensen die al voor hun dertigste artrose krijgen, is er vaak een genetisch probleem. Dat is niet te corrigeren. Ook overbelasting kan leiden tot artrose, denk aan topsport. Professionele balletdansers krijgen bijvoorbeeld bijna allemaal op vroege leeftijd artrose in de enkels.”
Het aantal mensen met artrose zal de komende vijftig jaar verdubbelen. Deze toename is een grote zorg. Vaak wordt de vergrijzing genoemd als boosdoener, maar Bijlsma ziet de problemen eerder uit een andere hoek komen. “Mensen worden steeds zwaarder. Vooral het gewicht van de schooljeugd is verontrustend. Het blijkt vaak moeilijk omkeerbaar als iemand op jonge leeftijd al te zwaar is. Een ander probleem is dat mensen over het algemeen in slechtere conditie zijn. Iets wat de kans op vroege en ernstige artrose vergroot.”
Wanneer het kraakbeen in een gewricht kapot is door artrose, kan een arts het niet meer repareren. Het bot raakt aangetast en ontstekingen veroorzaken ernstige pijn. Als uiterste oplossing is er dan het kunstgewricht. “In feite is dit een van de meest succesvolste behandelingen in de medische wereld: je helpt mensen direct van hun probleem af”, zegt Bijlsma. Toch benadrukt hij dat het mooier zou zijn als je zo’n drastische operatie zou kunnen voorkomen. “Bovendien: in de heup- en knieprothesiologie kunnen we veel betekenen voor patiënten, maar zodra het om andere gewrichten gaat, zijn we veel minder ver. En handproblemen komen bij mensen met artrose net zo vaak voor als heup- en knieproblemen. Kortom, lang niet iedereen is met een prothese geholpen.”
In Nederland wordt steeds meer onderzoek gedaan naar artrose en het Reumafonds verleent hieraan onmisbare steun. Bijlsma verwacht veel van de nu lopende wetenschappelijke studies naar nieuwe behandelingen. “Wel is er meer geld nodig”, benadrukt hij. “De investeringen in onderzoek naar reumatoïde artritis hebben ontzettend veel opgeleverd. Ook op het gebied van artrose liggen kansen. Die moeten we grijpen.”