De ziekte van Cushing heeft grote invloed op de kwaliteit van leven

De ziekte van Cushing kan de kwaliteit van leven van iemand in ernstige mate beïnvloeden. Ondanks het feit dat de ziekte van Cushing bij bijna iedereen onder controle gebracht kan worden, hebben veel mensen ook na behandeling vaak nog last van klachten. Denk hierbij aan klachten als pijn, slaapstoornissen en vermoeidheid. Wat is de oorzaak van deze aandoening?

Wat is de ziekte van Cushing?

De ziekte van Cushing is een verzamelnaam voor klachten die ontstaan, omdat er een te hoge hoeveelheid van het hormoon cortisol in het lichaam aanwezig is. Cortisol wordt geproduceerd door de bijnierschors (de buitenkant van de bijnieren).

Deze aandoening kan onderverdeeld worden in de ziekte van Cushing, een ectopische Cushing of een bijnier Cushing.

• Ziekte van Cushing
  Hierbij is er sprake van een gezwel in de hypofyse die te veel van het hormoon ACTH maakt (hypofyse-adenoom).
• Ectopische Cushing
  Er is sprake van ectopische Cushing op het moment dat er in het lichaam te veel van het hormoon ACTH of CRH wordt aangemaakt. Dit kan door bijvoorbeeld een gezwel in de longen of de alvleesklier.
• Bijnier Cushing
  Van deze vorm is er sprake van een gezwel in de bijnier dat te veel cortisol aanmaakt.
• Cyclische Cushing
  Hiervan is sprake, wanneer het lichaam in bepaalde periodes te veel cortisol aanmaakt en dit afwisselt met periodes zonder een verhoogd cortisol.

Wat is cortisol?

Cortisol wordt aangemaakt in de bijnieren en is onmisbaar in ons lichaam. Wat zijn de functies van cortisol?

• Zorgt ervoor dat het lichaam snel kan reageren op stress als dat nodig is.
• Het speelt een rol bij vertering van voedsel.
• Helpt mee aan een goed slaap-waakritme.
• Werkt mee om het lichaam te beschermen tegen infecties.
• Het zorgt ervoor dat de bloeddruk, de spierkracht en de hoeveelheid suiker in het bloed op peil blijven.
• Heeft het invloed op de balans tussen vocht en zout.

Cortisol wordt in de volksmond het stress hormoon genoemd.

Symptomen van de ziekte van Cushing

Een te hoge hoeveelheid cortisol kan allerlei symptomen geven. Enkele hiervan zijn:

• Gewichtstoename zonder aanwijsbare reden.
• Een vetopstapeling van vet rondom de buik en de nek.
• Spierafbraak met als gevolg dunne armen en benen en verminderde spierkracht.
• Een rond en opgeblazen gezicht met rode blosjes (vollemaansgezicht).
• Puistjes.
• Er ontstaan gemakkelijk blauwe plekken op de armen en benen.
• Zwangerschapsstrepen op de buik en billen (striae).
• Extreme vermoeidheid.
• Slaapproblemen.
• Slechte wondgenezing.
• Overbeharing (bij vrouwen).
• Hoge bloeddruk.
• Te hoge bloedsuiker (suikerziekte).
• Broze botten (het bot verliest zijn stevigheid).
• Menstruatieproblemen en een verminderde vruchtbaarheid.
• Geheugen- en concentratieproblemen.
• Verminderde libido.
• Stemmingswisselingen waaronder: een depressie, euforie of een psychose.

De symptomen ontstaan vaak heel geleidelijk. Daarnaast kunnen bovenstaande klachten ook bij andere aandoeningen horen. Dit maakt dat het niet (altijd) gemakkelijk is om een juiste diagnose te stellen.

Oorzaken ziekte van Cushing

De ziekte van Cushing kan op twee verschillende manieren ontstaan:

• In de meest gevallen wordt het veroorzaakt door het gebruik van medicijnen met cortisol erin (of stoffen die lijken op cortisol). Denk hierbij aan huidzalven of injecties.
• Door een te hoge aanmaak van cortisol door het lichaam zelf.

Mogelijke oorzaken van een te hoge aanmaak van cortisol in het lichaam kunnen zijn:

• Door een hypofyse-adenoom, een gezwel in de hypofyse. De hypofyse maakt een hormoon met de naam adrenocorticotroop hormoon aan. Dit hormoon zorgt ervoor dat de bijnieren cortisol maken. Door het gezwel maakt de hypofyse meer van dit hormoon. Meer van dit hormoon zorgt vervolgens voor meer aanmaak van cortisol. In de meeste gevallen is het gezwel goedaardig.
• Als gevolg van een gezwel in de bijnier maakt de bijnier te veel cortisol. Dit heet Bijnier Cushing.
• Door een gezwel in de longen of alvleesklier wordt er te veel van de hormonen adrenocorticotroop hormoon (ACTH) of corticotropine releasing hormone aangemaakt.
• Als onderdeel van een genetisch syndroom, bijvoorbeeld multiple endocriene neoplasie type 1.

Diagnose ziekte van Cushing

Het is heel erg lastig om de diagnose Cushing te stellen. Vaak moeten verschillende testen een aantal malen worden herhaald. De volgende onderzoeken kunnen worden ingezet:

• Verzamelen van 24-uurs urine om te meten of er te veel cortisol aanwezig is.
• Het meten van de cortisolconcentratie in het speeksel. Normaal zal deze concentratie zeer laag zijn, maar bij de ziekte van Cushing is deze waarde meestal verhoogd.
• Korte dexamethason onderdrukkingstest. Door om 23.00 u 1 mg dexamethason, een kunstmatig cortisolachtig hormoon, in te nemen wordt de cortisol productie geremd. De volgende ochtend zal deze bij gezonde personen nauwelijks meetbaar zijn, dit in tegenstelling tot bij de ziekte van Cushing.

Als hiermee wordt vastgesteld dat er inderdaad sprake is van een verhoogde cortisolproductie, dan moet de oorzaak nog worden achterhaald. Dit gebeurt, meestal tijdens een korte opname, door middel van verschillende bloedonderzoeken.

Behandeling ziekte van Cushing

Het soort behandeling is afhankelijk van wat de oorzaak is:

• Wanneer medicijnen de oorzaak is, dan zal de arts kijken of dat iemand minder medicijnen kan slikken. De arts kan ook kijken of dat er een alternatief medicijn beschikbaar is.
• Wanneer een gezwel de oorzaak is, dan kan het gezwel met een operatie worden verwijderd. Is er sprake van een gezwel in de hypofyse, dan kan men via de neus het gezwel proberen te verwijderen. Is een gezwel in de bijnier de oorzaak, dan kan in de meeste gevallen door middel van een kijkoperatie het gezwel worden verwijderd. Als het gezwel te groot is, dan zal een gewone operatie nodig zijn. Dit geldt ook voor een gezwel in de longen of alvleesklier.

Wanneer het niet mogelijk is om het teveel aan cortisol op bovenstaande manieren aan te pakken, dan zijn andere mogelijke behandelingen:

• Cortisol verlagende medicijnen.
• Het verwijderen van beide bijnieren.
• Bestraling.

Bronnen: hypofyse.nl, bijniernet.nl en bijniervereniging-nvacp.nl