Reukstoornissen, wat zijn de oorzaken?

Eén van de symptomen van COVID is dat iemand zijn reuk en/of smaak kwijt raakt. Maar wist je dat er in Nederland naar schatting 250.000 tot 300.000 mensen zijn die chronisch last hebben van een reukstoornis? Wat zijn de oorzaken van een reukstoornis?

Wat is een reukstoornis?

Wanneer er sprake is van een reukstoornis, dan is de aard van het waarnemen veranderd of is het reukvermogen verminderd of zelfs helemaal verdwenen. Bij een normale reuk is sprake van normosmie. De algemene term voor een verstoorde reuk is dysosmie. Osmie betekent ruiken.

Oorzaken reukstoornis

De oorzaak van een reukstoornis wordt onderverdeeld in een conductieve stoornis en een perceptieve stoornis.

Conductieve stoornis

Dit is wanneer geuren niet naar de goede plek geleid worden geleid als gevolg van verstoppingen in of beschadigingen aan de neus. Dit kan ontstaan door een ontsteking van het slijmvlies, verstopping van de neusholte of poliepen in de neus.

Perceptieve stoornis

Wanneer de reukzenuwuiteinden en/of de reukzenuw beschadigt raken, dan spreken wij van een perceptieve reukstoornis. Dit kan beschadigt raken door: een zenuwontsteking, schedelbasisbreuk, hersenschudding, inademen giftige stoffen, bestraling van hoofd-halsgebied of een tumor.

Soorten reukstoornissen

We onderscheiden verschillende soorten reukstoornissen en worden onderverdeeld in kwalitatieve- en kwantitatieve reukstoornissen.

Kwantitatieve reukstoornissen

Anosmie

Bij anosmie is een aandoening waarbij iemand niet meer kan ruiken. Deze vorm wordt onderverdeeld in selectieve anosmie en complete anosmie. Bij selectieve anosmie kan iemand bepaalde geuren niet meer ruiken en bij complete anosmie kan iemand helemaal niets meer ruiken. Anosmie kan een symptoom van COVID-19 zijn.

Hyposmie

Hypo betekent weinig. Hyposmie is dan ook dat iemand een verminderd reukvermogen heeft. In veel gevallen ontstaat hyposmie als gevolg van verouderen. Bij ongeveer de helft van de ouderen treedt verlies van reuk en/of smaak op en dit is een onomkeerbaar proces.

Ook deze vorm kan een symptoom van COVID-19 zijn. Vier weken na besmetting is bij ongeveer de helft van de mensen het reukvermogen weer volledig hersteld. Na acht weken is zo’n 75% van de mensen volledig hersteld.
Wanneer je reukvermogen na 8 weken nog niet is verbeterd, dan is het verstandig om naar je huisarts te gaan. Deze kan voor een doorverwijzing naar een KNO-arts zorgen.

Kwalitatieve reukstoornis

Fantosmie

Iemand die lijdt aan fantosmie ruikt dingen die er niet echt zijn. Het kan zijn dat de geuren aangenaam zijn, echter mensen kunnen ook vieze of onaangename geuren ruiken. Deze vorm staat dan ook bekend als kakosmie. Deze stoornis kan een grote invloed op het dagelijks leven hebben.

Parosmie

Bij parosmie neem je met een normale intensiteit geuren waar, maar ze worden op een andere manier geregistreerd dan normaal gesproken. Ook bij deze vorm kan je bestaande geuren registreren en waarnemen als aangename geuren (eusomie) of als vieze of onprettige geuren (troposomie).

Hyperosmie

Wanneer je last hebt van hyperosmie dan ruik je alles op een hogere intensiteit. Hierdoor kunnen geuren als erg sterk overkomen. Vaak wordt hyperosmie door bepaalde geuren geactiveerd. Denk hierbij aan: parfum, verf of voeding met een sterke geur, zoals bepaalde kazen.

Agnosmie

Bij agnosmie worden ruikt iemand wel, maar deze persoon kan de geuren niet benoemen. Er is nog niet veel bekend over deze vorm.

Onderzoek bij reukstoornis

Wanneer je voor een langere periode bemerkt dat je niet of sterk verminderd ruikt ga dan naar je huisarts. Hij of zij zal je dan doorverwijzen naar een KNO-arts. Deze zal dan samen proberen te achterhalen wat de oorzaak kan zijn van het reukprobleem en een neusonderzoek doen.

Er wordt een MRI-scan gemaakt om zo een goede indruk te krijgen van het reukorgaan en om naar de hersenactiviteit te kijken op het moment dat de reuk wordt gestimuleerd. Deze scan bestaat uit twee onderdelen. Tijdens het eerste deel van de scan wordt het reukcentra in de grote hersenen in beeld gebracht. Tijdens het tweede deel van de scan wordt de hersenactiviteit in beeld gebracht worden tijdens het toedienen van geuren. Wanneer er sprake is van een chronische neus- en bijholteontsteking, dan kan er voor gekozen worden om een CT-scan te doen. Hiermee kan er bekeken worden of er behandelbare ziekten zijn.

Behandeling reukstoornis

Op het moment dat de reukstoornis een gevolg is van een chronische neus- en bijholteontsteking, dan kan dit behandeld worden met medicatie of door middel van een operatie.

Als er sprake is van een belemmering in de neus, zoals bij: allergie, ontsteking of een poliep, dan zal de KNO-arts dit behandelen. Dit is een geleidingsreukstoornis en is in principe een oplosbaar reukprobleem. Echter, soms bestaat dit probleem al zolang dat de reukzenuw al blijvend beschadigd is. Vaak is een (verkoudheids)virus hier de oorzaak van. Gelukkig treedt in de meeste gevallen herstel spontaan op; dit is dan vaak merkbaar na drie maanden tot één jaar. Reuktraining kan daarbij van nut zijn.

Beschadiging van de reukzenuw bij doorsnijding (schedelbasisbreuk) is niet te behandelen.

Bronnen: Reuksmaakstoornis, KNO-arts Amsterdam en Gezondheids Universiteit