Kun je galstenen voorkomen?

Eén op de tien mensen heeft galstenen, vaak zonder er last van te hebben. Maar galstenen kunnen ook een galblaasontsteking veroorzaken. Dat is zeer ernstig en kan zelfs levensbedreigend zijn. Wat is de oorzaak van galstenen en wat kun je er aan doen om galstenen zoveel mogelijk te voorkomen?

Functie van de gal

Gal wordt geproduceerd door de lever, waarna het in de galblaas tijdelijk wordt opgeslagen. Op het moment dat je wat eet en wat vet eten de maag verlaat, dan trekt de galblaas samen zodat er galvloeistof in de darmen terechtkomt. Gal is een vloeistof dat vetten afbreekt zodat ze door de darm kunnen worden opgenomen om vervolgens te worden opgenomen in je bloed. Je galblaas ligt rechtsboven in je buik, tegen de onderkant van de lever en is dus in feite alleen een opslagorgaan.

Wat zijn galstenen?

Galstenen zijn harde, stenen of klontjes die in de galblaas of galwegen ontstaan. Er zijn verschillende soorten galstenen. Het soort hangt af van de stof waaruit ze zijn opgebouwd. Zo zijn er cholesterolstenen en pigmentstenen. Cholesterolstenen komen het meest voor. Pigmentstenen zijn stenen van de gele kleurstof uit de gal (bilirubine). Galstenen komen in verschillende groottes voor. Zo zijn er kleine steentjes van een millimeter, maar er bestaan ook grote galstenen tot wel meer dan 2,5 centimeter. Het is mogelijk dat er meerdere stenen tegelijkertijd voorkomen.

Oorzaak van galstenen

Het is niet helemaal duidelijk wat de oorzaak van het ontstaan van galstenen is. Wel weet men dat er een aantal factoren zijn die de kans op galstenen vergroten:

• In de gal zit te veel cholesterol.
• Als de galblaas zich niet helemaal leegknijpt bij maaltijden.
• Blokkering van de galwegen.
• Een zwangerschap.
• Overgewicht.
• In korte tijd snel afvallen.
• Een infectie.
• Erfelijke factoren.

Galstenen die bestaan uit cholesterol komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Symptomen van galstenen

Heel vaak geven galstenen geen klachten en kunnen ze jaren in je galblaas zitten zonder dat je er iets van merkt. Op het moment dat een galsteen richting de galgang wordt gestuwd, en daar vast komt te zitten, kunnen de volgende klachten ontstaan:

• Galkoliek of koliekpijn
  Door krachtig samenknijpen van galblaas en galgang probeert je lichaam de galsteen door te laten stromen. Dit kan heftige krampen rechts in de bovenbuik veroorzaken. Dit wordt ook wel gaskoliek genoemd. Het kenmerk van deze koliekpijn zijn dat je niet stil kunt zitten tijdens een aanval. Je ligt dan te rollen, te draaien of loopt maar heen en weer van de pijn. De pijn kan komen en gaan. Ook kun je misselijk zijn van de pijn of zelfs braken.
• Ontkleuring ontlasting
  Op het moment dat een steen de gal tegenhoudt, komt er geen gal meer in je darm. Galvloeistof zorgt voor de bruine kleur van je ontlasting en door een gebrek aan galvloeistof kan de ontlasting dan licht van kleur (beige, stopverfkleur) worden.
• Geelzucht
  Omdat de gal nergens heen kan, ontstaat er uiteindelijk ook stuwing in de lever. Daardoor kan de galkleurstof in het bloed terecht komen. Hierdoor kan je huid en oogwit dan geel worden. Ook kan je urine donker van kleur worden.

Complicaties bij galstenen

Wanneer een galsteen langere tijd klem blijft zitten in de galwegen, kunnen er complicaties ontstaan. Mogelijke complicaties zijn:

Galblaasontsteking of ontstoken galwegen

Een klem zittende galsteen kan ervoor zorgen dat je galwegen en/of galblaas gaan ontsteken. Op dat moment ben je ziek, heb je pijn en koorts.

Acute alvleesklierontsteking (pancreatitis)

Soms kan ook de alvleesklier gaan ontsteken bij galstenen. Ook dan voel je je erg ziek, heb je koorts en een aanhoudende pijn diep in je bovenbuik en in je rug.

Diagnose van galstenen

In eerste instantie kan je huisarts vaak de diagnose stellen op basis van je klachten. Vervolgens zal deze je doorsturen naar het ziekenhuis voor verder onderzoek.

• Bloedonderzoek
  Dit onderzoek kan bestaan uit een bloedonderzoek en een echo. Bij het bloedonderzoek wordt er met name gekeken of er ontstekingen zijn.
• Echo
  Een echo kan alleen kalkhoudende galstenen waarnemen. Een MRI kan alle soorten galstenen opsporen.

Kun je zonder galblaas leven?

Omdat galvloeistof door de lever wordt aangemaakt, kan de mens goed zonder galblaas leven. De gal wordt dan niet meer opgeslagen, maar loopt continu en rechtstreeks vanuit de lever naar de dunne darm. Meestal is na verwijdering van de galblaas geen speciaal dieet nodig. Het kan wel zijn dat je wat meer last krijgt van buikpijn of een opgeblazen gevoel hebben. Vooral nadat je vet hebt gegeten. Bij sommige mensen verandert ook het aantal keren dat ze naar de wc moeten. Ook hun stoelgang is soms anders. Een lichte vorm van diarree kan dan voorkomen. In ernstige gevallen kan dat worden bestreden met antidiarree medicijnen.

Behandeling van galstenen

Wanneer je geen last hebt van de galstenen, dan is behandeling niet nodig. Op het moment dat ze wel klachten geven, dan worden ze altijd verwijderd.

• Operatie
  Vandaag de dag worden galstenen in Nederland niet meer verwijderd door ze te vergruizen. Er wordt meestal gekozen voor verwijdering van de galblaas. Dit is een betere oplossing, omdat het voorkomt dat er opnieuw galstenen kunnen ontstaan. De galblaas kan op twee manieren verwijderd worden: via een kijkoperatie (laparoscopie) of via een open buik operatie.
• ERCP
  Hierbij gaat de arts met een flexibele slang in de galgang via je mond, slokdarm en maag naar de twaalfvingerige darm. Hier wordt met een ballonnetje de galsteen uit de galgang geveegd, zodat de steen in de darm valt om vervolgens je lichaam via je ontlasting te verlaten. Of de stenen worden door middel van een laser vergruist en verwijdert.
• Deze methode is niet effectief wanneer de galstenen in de galblaas zitten. Dan kan een stent (buisje) worden ingebracht zodat gal kan afvloeien of de opening naar de darm wordt vergroot. Soms krijg je medicijnen voorgeschreven die kleine galsteentjes kunnen oplossen. Het nadeel is dat de steentjes dan vaak terugkomen. Als dat het geval is dan is er vaak alsnog een operatie nodig waarbij de galblaas verwijderd wordt.
• Medicijnen
  Bij pijnaanvallen door een galsteen kunnen pijnstillers (NSAID’s) helpen.

Wat kun je zelf doen tegen galstenen?

Er is niet veel bekend over de oorzaak van galstenen, daarom is het ook niet duidelijk welke dieetadviezen de kans op galstenen verkleinen. Na een behandeling tegen galstenen wordt dan ook geen dieet voorgeschreven.

Eet gezond

In het algemeen geldt wel dat je gezond moet eten en voedingsmiddelen vermijden die pijn uitlokken. In veel gevallen zijn dit vetrijke producten.

Let op je gewicht

Je kunt de kans op galstenen verkleinen door een gezond gewicht. Wanneer je overgewicht hebt, dan kan een diëtist je helpen om op een gezonde en geleidelijke manier af te vallen. Want wie te snel veel gewicht verliest, heeft juist een grotere kans op galstenen.

Bronnen: mlds.nl, umcutrecht.nl, antoniusziekenhuis.nl en patient1.nl