Pericarditis is niet zonder gevaren

Pericarditis is een hartziekte. Bij deze aandoening kan het hart worden overbelast, waardoor er eventueel hartinsufficiëntie kan ontstaan. Wat is pericarditis en wat zijn de symptomen?

Wat is pericarditis?

Rondom ons hart bevindt zich een stevig dubbel vlies, het hartzakje. Het hartzakje heeft 2 functies. De eerste functie is het beschermen van hart tegen infecties en overbelasting. De tweede functie is dat het ervoor zorgt dat het hart op zijn plek blijft zitten. Tussen de 2 vlieslagen bevindt zich een klein beetje heldere vloeistof. Deze vloeistof maakt het mogelijk dat de 2 vlieslagen gemakkelijk langs elkaar heen kunnen glijden, waardoor het hart goed kan pompen. Bij een pericarditis zijn deze vliezen ontstoken. Hierbij kan de hoeveelheid vocht in het hartzakje toenemen. Deze toegenomen hoeveelheid vocht kan het hart samendrukken, waardoor de in- en uitstroming van het bloed in het hart wordt belemmerd.

Soorten pericarditis

Een ontsteking van het hartzakje kan op twee manieren ontstaan: acuut en sluipend

Acute pericarditis.
Chronische pericarditis.

Oorzaken pericarditis

Bij acute en chronische pericarditis zijn de oorzaken hetzelfde, namelijk:

Virusinfectie (bijvoorbeeld na griep of verkoudheid). Dit is de meest voorkomende oorzaak.
Openhartoperatie.
Hartinfarct.
Tumor.
Door een verwonding (bijvoorbeeld door een ongeval).
Auto-immuun ziekten (waaronder acute reuma, reumatoïde artritis, sclerodermie).
Traag werkende schildklier.
Slechte nierfunctie.
Bacteriële infectie (zeldzaam).
Zeldzame vormen: bij schimmel, medicatie en zwangerschap.

Soms blijft de oorzaak onbekend.

Symptomen

Bij acute pericarditis kunnen de volgende klachten voorkomen:

In het begin koorts of een gevoel van griep.
Felle pijn in de borststreek. De pijn is minder bij zitten of naar voren leunen en heviger bij achterover op de rug liggen en kan verergeren bij diep ademhalen
Kortademig of benauwd zijn. Doordat diep ademhalen pijnlijk is, gaat men onbewust oppervlakkiger ademhalen. Verder kan bij het ontstaan van vocht in het hartzakje het hart minder goed werken, waardoor men ook kortademig kan worden.

De klachten bij chronische pericarditis zijn:

Kortademigheid
Hoesten
Vermoeidheid
Vocht vasthouden
Wanneer het toegenomen vocht in het hartzakje de werking van het hart belemmert, dan krijgen sommige mensen last van vochtophoping in de buik en benen.

Chronische pericarditis is meestal niet pijnlijk.

Diagnose

Wanneer de arts vermoedt dat het om pericarditis gaat, dan zal hij of zijn een aantal onderzoeken laten uitvoeren om een definitieve diagnose te kunnen stellen. Het onderzoek kan bestaan uit:

Met een stethoscoop beluisteren van het hart.
Er wordt een hartfilmpje (ECG) gemaakt.
Bloedonderzoek, om zo eventueel verhoogde ontstekingswaarden vast te stellen.
Röntgenfoto van de borst. Op een röntgen kan men zien of dat het hart vergroot is als gevolg van de toegenomen hoeveelheid vocht in het hartzakje.
Echocardiogram. Wanneer men vermoedt dat er heel veel vocht in het hartzakje aanwezig is, dan kan een echodiagram gemaakt worden. Met een echodiagram controleert de arts de werking van het hart en kan hij of zijn duidelijk zien waar en hoeveel vocht er rondom het hart aanwezig is.

Soms hoort de arts met een stethoscoop een schurend geluid. Het geluid ontstaat als de ontstoken vliezen langs elkaar wrijven. De volgende onderzoeken bevestigen de diagnose chronische pericarditis:

Hartkatheterisatie.
CT-scan of MRI-scan.

Complicaties pericarditis

Pericarditis is niet zonder gevaren. Risico’s van een ontstoken hartzakje zijn:

Ophoping van vocht
Vaak hoopt zich een kleine hoeveelheid vocht op tussen de twee lagen van het hartzakje. Wanneer het een kleine hoeveelheid is, dan is dat geen probleem. In de meeste gevallen verdwijnt deze hoeveelheid vocht naarmate de ontsteking minder wordt. Echter, wanneer er grote hoeveelheden vocht ophopen, dan ontstaat er tegendruk. Hierdoor kan het hart zich niet goed met bloed vullen en pompt het hart niet goed meer. Wanneer het lichaam het teveel aan vocht in het hartzakje niet zelf af kan voeren, dan kan dat levensbedreigend zijn. Een ingreep is dan nodig om het vocht snel te verwijderen.
Pericarditis constrictiva
Bij pericarditis constrictiva is het hartzakje verdikt en stug, waardoor het zich rond het hart samentrekt. Hierdoor kan het hart niet goed uitzetten en vult het zich niet goed met bloed.

Behandeling pericarditis

De behandeling van pericarditis hangt af van de oorzaak. Een virale pericarditis geneest in de meeste gevallen zonder behandeling. Het lichaam bestrijdt dan het virus zelf. Dit neemt wel een paar weken in beslag. Daarbij is het wel verstandig om voldoende rust te nemen. Bedrust is alleen nodig, wanneer er sprake is van pijnklachten en koorts. De arts kan adviseren om ontstekingsremmende medicijnen, zoals aspirine in te nemen. Op het moment dat er heel veel vocht in het hartzakje aanwezig is, dan kan dit verwijderd worden door middel van een punctie. Het teveel aan vocht wordt dan weggezogen.

Wanneer als gevolg van een chronische of terugkerende pericarditis het hartzakje stug is geworden, dan kan dit voor complicaties zorgen. Dit stug wordende weefsel zorgt ervoor dat het hart te weinig ruimte krijgt om te bewegen. Hierdoor zal er minder bloed rondgepompt worden. Op dat moment praat men van een pericarditis constrictiva. De behandeling bestaat dan uit het operatief verwijderen van het verdikte pericard.

Bronnen: hartstichting.nl, rijnstate.nl en patient1.nl

Delen: gepubliceerd door C. van Etten. onderschreven door P.M. Mulder (arts)